Sarkoidoza – definicja
Sarkoidoza jest chorobą wieloukładową, a skóra jest jedną z lokalizacji typowych dla choroby ziarniaków. Przyczyny choroby nie są znane, prawdopodobnie zmiany chorobowe są odpowiedzią autoimmunologiczną na przetrwały antygen. Wyróżnić można dwie postaci choroby, postać wczesną oraz postać późną. Zmiany w postaci wczesnej są odwracalne, natomiast zmiany skórne w sarkoidozie późnej mają skłonność do stawania się zmianami trwałymi. Każdego pacjenta z sarkoidozą skórną należy przebadać na obecność prawdopodobnych zmian narządowych.
Sarkoidoza – cechy kliniczne
Istnieje szereg cech skórnych prognozujących bądź wskazujących u pacjentów na sarkoidozę. Jedną z typowych cech towarzyszących sarkoidozie w postaci ostrej lub podostrej jest rumień guzowaty, który towarzyszy chorobie w 30-40% przypadków. Inna cecha skórna wskazująca na przewlekłą sarkoidozę skórną to czerwonobrązowe grudki, guzki i blaszki ze znacznymi teleangiektazjami zajmujące środkową część twarzy u kobiet (angiolupoid sarcoidosis). Ogniska chorobowe są uporczywe i często nawracają.
Innym rodzajem zmian chorobowych wskazujących na sarkoidozę skóry są plamiste, grudkowe lub guzkowe ogniska o barwie czerwonobrązowej (sarkoidoza prosówkowa). Ogniska chorobowe mogą występować pojedynczo, przeważnie jednak występują licznie w postaci rozlanej bądź miejscowo zgrupowanej. Niektóre ogniska chorobowe przybierają wygląd liszajowaty. Bardzo rzadko dochodzi do zmian wtórnych takich jak złuszczanie, strupy czy owrzodzenia. Zmiany typowe dla sarkoidozy prosówkowej obserwuje się na twarzy, wyprostnych powierzchniach kończyn oraz na tułowiu. Może również dochodzić do zajęcia błon śluzowych. Chorobie towarzyszyć mogą odbarwienia i przebarwienia. U czarnoskórych pacjentów obserwuje się zmiany obrączkowate. Tej odmianie choroby nie towarzyszy zajęcie narządów i jest to postać sarkoidozy z względnie łagodnym przebiegiem. Sarkoidozę obrączkową cechują żółtoczerwone, taśmowate, zwykle lekko wyniosłe ogniska o kolistym lub wirowym wzorze typowo zlokalizowane na skórze czoła, policzków lub karku. Chorobie towarzyszyć może minimalne złuszczanie. Rozprzestrzenianie ognisk następuje obwodowo z ustępowaniem w części środkowej, odbarwieniem lub zanikiem.
Sarkoidoza guzkowa charakteryzuje się olbrzymimi czerwonobrązowymi guzami z teleangiektazjami, a zmiany chorobowe typowo zlokalizowane są na nosie, płatkach uszu lub na policzkach. Ogniska chorobowe mogą wykazywać centralną regresję. Sarkoidoza guzkowa może też występować w specyficznej odmianie lupus pernio, cechującej się występowaniem zmian upodabniających się do prawdziwych odmrozin lub uszkodzeń zimnem na policzkach i nosie. Obserwuje się również występowanie sarkoidozy podskórnej z ziarniakami umiejscowionymi nieco głębiej oraz wrzodziejącą postać sarkoidozy najczęściej dotykającą kończyn dolnych. Wrzodziejącej postaci sarkoidozy towarzyszą zmiany układowe.
Sarkoidoza w bliźnie
U pacjentów z sarkoidozą obserwuje się tendencję do reagowania na różnorodne czynniki urazowe tworzeniem ziarniaków. Sarkoidoza może występować u pacjentów w bliźnie pooperacyjnej jako małe czerwonobrązowe guzki, sarkoidalne ziarniaki mogą tworzyć się nawet w miejscu po punkcji. Wiele przydatnych informacji o sarkoidozie daje badanie blizn. Okazuje się, iż wielu pacjentów cierpi na nierozpoznawaną wcześniej sarkoidozę. Obecność ciała obcego w ziarniaku nie wyklucza sarkoidozy. Z badań i obserwacji klinicznych wynika, iż liczne przypadki sarkoidozy w bliźnie pojawiają się w wyniku wypadków samochodowych pod wpływem zetknięcia się z kurzem lub szkłem.