Dawniej róża budziła strach z uwagi na swój gwałtowny przebieg oraz częstość występowania, nierzadko też była schorzeniem śmiertelnym, a najczęstszą lokalizacją choroby była twarz. Obecnie dzięki rozwiniętej wiedzy na temat antybiotykoterapii choroba jest uleczalna, niekiedy jednak ma przebieg przewlekły i tendencję do nawrotów. Współcześnie najczęstszymi lokalizacjami róży są policzki i podudzia, róża może rozwinąć się również po mastektomii wraz z wycięciem węzłów chłonnych w opuchniętym ramieniu. Na różę zapadają najczęściej osoby młode oraz osoby w podeszłym wieku. Za czynniki ryzyka uważa się alkoholizm, otyłość, niewydolność krążenia oraz poważne urazy.
Róża – przebieg choroby
Dzięki możliwościom antybiotykoterapii większość odmian choroby obecnie nie występuje, jednakże najcięższą odmianą choroby jest róża ropowicza charakteryzująca się występowaniem głęboko leżących ropni. Podczas choroby dochodzi do zajęcia powięzi, zmiany mogą nakładać się z martwiczym zapaleniem powięzi. Z uwagi na zajęcie głębszych tkanek w przebiegu choroby wielu lekarzy rozpoznaje cellulitis o pochodzeniu paciorkowcowym. Dochodzi również do zajęcia błon śluzowych krtani lub narządów płciowych, czego skutkiem jest ich znaczny obrzęk i zniszczenie tkanek. Róża w klasycznej postaci charakteryzuje się bolesnym rumieniem o wzmożonym uciepleniu z tendencją do gwałtownego poszerzania się obwodowo ostro odgraniczonego od przylegającej do niego zdrowej skóry. W chorobie powstają również wypustki przypominające język lub wypustki o kształcie nieregularnym. Większość chorych ma gorączkę, a w przebiegu choroby również mogą wystąpić dreszcze. Choroba rozwijająca się na twarzy zaczyna się zwykle na grzbiecie nosa, a następnie rozszerza się w dwie strony wraz z towarzyszącym obrzękiem powiek. Rumień towarzyszący róży wolniej rozprzestrzenia się na podudziach, a obrzęk towarzyszący rumieniowi jest mniejszy. W przebiegu róży na podudziach często pojawia się zapalenie naczyń chłonnych i powiększenie węzłów chłonnych.
Rodzaje róży
Większości odmian róży nie spotyka się obecnie w praktyce klinicznej z uwagi na skuteczność i różnorodność antybiotykoterapii. W przebiegu róży mogą tworzyć się pęcherzyki i pęcherze. Obserwuje się występowanie krwotocznych pęcherzy na podudziach, w niektórych przypadkach dochodzi do martwicy, takie sytuacje mają miejsce u pacjentów ze zmniejszoną odpornością, cukrzycą czy upośledzonym krążeniu w kończynach. Martwica może wystąpić również na powiekach. Za najcięższą z postaci róży uznaje się różę ropowiczą charakteryzującą się głęboko leżącymi ropniami. Dochodzi też do zajęcia powięzi, a zmiany mogą nakładać się z martwiczym zapaleniem powięzi. Z uwagi na zajęcie głębszych tkanek w przebiegu choroby wielu lekarzy rozpoznaje cellulitis o pochodzeniu paciorkowcowym. Dochodzi również do zajęcia błon śluzowych krtani lub narządów płciowych, czego skutkiem jest ich znaczny obrzęk i zniszczenie tkanek.
Róża – możliwe powikłania
Obecnie najistotniejszym i najlepiej opisanym powikłaniem po róży jest objęcie przez chorobę układu chłonnego z zamknięciem światła naczyń chłonnych, które prowadzi do zwiększenia ryzyka wystąpienia nawrotów. Obserwuje się również pozostałość resztkowego obrzęku środka twarzy, może występować także zajęcie górnej wargi, którą określa się mianem ,,słoniowacizny nozdrzy” lub potocznie – ,,wargą tapira”. Przeważnie szybko wykryta i prawidłowo rozpoznana choroba nie daje powikłań. Postać przewlekła róży ze skłonnością do nawrotów jest skutkiem długotrwale utrzymującego się obrzęku, niewłaściwie leczonego zakażenia paciorkowcami oraz niewykrycia lokalizacji pierwotnego zakażenia.
Róża – diagnostyka różnicowa
Różę należy odróżnić od chorób takich jak ostre kontaktowe zapalenie skóry czy wczesnej postaci półpaśca skóry twarzy. Z różą często bywa mylony ostry zespół przedniej grupy mięśni podudzia charakteryzujący się bolesnym obrzękiem w przedziale mięśniowym nad golenią, który występuje po nadmiernym wysiłku. Objawy podobne do róży ma również rumień wędrujący, który wolno poszerza się obwodowo i pojawia się u stosunkowo zdrowych osób. Inne choroby o podobnych do róży objawach to dziedziczny obrzęk naczynioruchowy oraz różyca – choroba zlokalizowana zwykle na rękach u osób mających kontakt z surowym mięsem lub rybami. Podobne do róży zmiany występują u pacjentów z rodzinną gorączką śródziemnomorską w czasie zaostrzenia.
Leczenie róży
W leczeniu róży stosuje się antybiotyki ogólnie i dożylnie. Paciorkowce, które wg literatury amerykańskiej są bezpośrednią przyczyną róży, to mikroorganizmy najbardziej wrażliwe na penicylinę. Zalecana jest hospitalizacja pacjenta w czasie róży. Osobom uczulonym na penicylinę podawane są cefalosporyny drugiej lub trzeciej generacji, względnie stosuje się makrolidy (erytromycynę, klarytromycynę, roksytromycynę). Zaleca się, aby leczenie róży trwało 2 tygodnie, ponieważ dzięki temu zmniejsza się ryzyko wystąpienia nawrotów. W przypadku róży twarzy należy unikać mówienia i żucia, a nawet zastosować krótkotrwałe żywienie drogą dożylną. Terapia róży nawrotowej trwa 3 tygodnie. Przewlekłą, nawrotową różę można leczyć w oparciu o jedną z 3 metod: 1) leczenie penicyliną G w dawce 1g dziennie przez 15 mcy; 2) leczenie penicyliną benzatynową G 2 400 000 jednostek domięśniowo co 3 tygodnie, przy czym u osób otyłych dawki powinny być większe, jeśli po odstawieniu leku następuje nawrót leczenie trwa rok a nawet dłużej; 3)terapia z użyciem erytromycyny w dawce 250 mg na dobę doustnie przez 18 miesięcy.