Kwas pirogronowy to ⍺-ketokwas, występujący w naturze w occie, sfermentowanych owocach oraz jabłkach. W warunkach fizjologicznych ulega przekształceniu do kwasu mlekowego, stąd też oprócz silnych właściwości złuszczających w istotny sposób nawilża skórę.
Peelingi z wykorzystaniem kwasu pirogronowego są dostępne na rynku zabiegów dermatologicznych od roku 2004. Tak późne ich wprowadzenie jest związane z wcześniejszymi obawami specjalistów na temat bezpieczeństwa stosowania kwasu pirogronowego na skórę. Kwas ten charakteryzuje się niską stałą dysocjacji, czyli wartości określającej szybkość rozpadu związku chemicznego na jony, w obecności rozpuszczalnika. Im niższa stała dysocjacji kwasu, tym silniejsze właściwości peelingujące on wykazuje, a co za tym idzie, tym wyższe jest ryzyko podrażnienia skóry podczas zabiegu. Dopracowanie szczegółowych procedur wykonywania peelingu medycznego z wykorzystaniem kwasu pirogronowego zniwelowało ryzyko podrażnień skóry i obecnie jest to jeden z najpopularniejszych zabiegów.
Zasada działania kwasu pirogronowego użytego jako składnik peelingu medycznego
Na poziomie naskórka kwas pirogronowy zmniejsza przyleganie (kohezję) korneocytów, czyli martwych komórek wchodzących w skład zrogowaciałej warstwy naskórka. Zjawisko to powoduje łuszczenie się naskórka, co z kolei odpowiada za wizualną poprawę stanu skóry poddanej peelingowi. Skóra, na którą został zaaplikowany kwas pirogronowy jest rozjaśniona i bardziej świetlista.
Na poziomie skóry właściwej kwas pirogronowy stymuluje produkcję kolagenu, glikoprotein i włókien elastycznych. Intensywność indukcji syntezy tych związków jest porównywana do efektów jakie daje peeling z wykorzystaniem kwasu trójchlorooctowego jako substancji aktywnej.
Kwas pirogronowy wykazuje duże zdolności penetracyjne i bakteriostatyczne (hamujące wzrost bakterii, w przypadku dermatologii istotne jest zahamowanie wzrostu bakterii odpowiedzialnych za powstawanie zmian trądzikowych na skórze pacjenta. Kwas pirogronowy obniża lokalnie pH mieszka włosowego co uniemożliwia bakteriom wzrost).
Bardzo istotną cechą kwasu pirogronowego wykorzystywaną w zabiegach z zakresu medycyny estetycznej i dermatologii są jego właściwości komedolityczne, czyli przeciwzaskórnikowe. Kwas pirogronowy redukuje przyleganie keratynocytów tworzących zaskórniki oraz działa sebostatycznie, czyli ogranicza produkcję łoju. Dowiedziono, że peelingi medyczne wykorzystujące kwas pirogronowy jako substancję leczniczą prowadzą do ograniczenia wytwarzania łoju o nawet 75%. Ma to istotne znaczenie dla pacjentów zmagających się z nadmierną tłustością skóry trądzikowej i łojotokowej.
Stężenia kwasu pirogronowego używane do peelingu i przebieg zabiegu z jego wykorzystaniem
W dermatologii estetycznej stosuje się stężenia kwasu pirogronowego z zakresu od 40 do 70%. Im bardziej zaawansowane i trudne do wyleczenia są problemy dermatologiczne pacjenta, tym wyższe jest stężenie używanego kwasu. Siłę jego działania można również modulować indywidualnie dobierając czas pozostania preparatu na powierzchni skóry. Cenioną przez lekarzy cechą kwasu pirogronowego jest jego równomierna penetracja w głąb skóry, co znacznie niweluje ryzyko powstania przebarwień pozabiegowych. Z punktu widzenia pacjenta istotny jest brak przebarwień wynikających z działania preparatu, takich jak na przykład w przypadku stosowania TCA.
Na 2 tygodnie przed planowanym peelingiem pacjent powinien zacząć stosować preparaty z kwasem pirogronowym lub retinoidami w celu przygotowania skóry do zabiegu. Procedura przeprowadzenia peelingu obejmuje umycie i odtłuszczenie skóry, a następnie obniżenie jej pH do 4,5, co potęguje działanie kwasu. Roztwór kwasu pirogronowego o odpowiednio dobranym stężeniu jest nakładany na skórę na około 2-4 minut (lub do czasu pojawienia się zaczerwienienia), następnie zostaje on zneutralizowany roztworem wodorowęglanu sodu.
W trakcie zabiegu wydzielają się opary kwasu pirogronowego, które co prawda nie mają efektu toksycznego, ale mogą powodować subiektywne odczucia duszenia się. W celu uniknięcia nieprzyjemnych doznań, oraz aby uchronić spojówki oraz śluzówki dróg oddechowych przez podrażnieniem, zabieg wykonuje się w wentylowanym pomieszczeniu, a pacjent powinien mieć przez cały czas zamknięte oczy.
Peeling z wykorzystaniem kwasu pirogronowego powtarza się w odstępach 2 – 4-ro tygodniowych, jedna seria obejmuje około 6 zabiegów.
Wskazania do wykonania peelingu pirogronowego
Peeling z wykorzystaniem kwasu pirogronowego jest jedną z niewielu dostępnych w Polsce metod, które mogą być zastosowane w trakcie leczenia przeciwtrądzikowego podtrzymującego, przy występowaniu na skórze nielicznych zmian zapalnych.
Wskazania do przeprowadzenia zabiegu obejmują:
- trądzik, w tym trądzik dorosłych z przebarwieniami będącymi pozostałością stanów zapalnych;
- łojotok;
- brodawki łojotokowe;
- blizny potrądzikowe;
- zmarszczki i uszkodzenia wynikające z nadmiernej ekspozycji na słońce;
- zmiany skórne określane jako rogowacenie słoneczne.