Hirsutyzm jest zaburzeniem polegającym na występowaniu nadmiernego owłosienia typu męskiego u kobiet i dzieci. Szczególnie predysponowane miejsca do nadmiernego wzrostu włosów znajdują się nad wargą górną, na policzkach, na skórze klatki piersiowej w okolicy mostka oraz brodawek sutkowych, na skórze brzucha oraz w obrębie przyśrodkowej powierzchni ud. Hirsutyzm powoduje dyskomfort psychiczny, negatywnie wpływa na relacje z innymi, co prowadzi do obniżenia jakości życia.
Hirsutyzm – związek z rasą i strefą geograficzną
Najczęściej hirsutyzm występuje u ludności zamieszkującej basen Morza Śródziemnego, Bliski Wschód, u Indian i Hindusów. Hirsutyzm często obserwuje się u osób rasy czarnej, jednakże u tej grupy etnicznej nadmierne owłosienie postrzegane jest jako cecha antropologiczna, a nie zaburzenie chorobowe. U Japończyków i Chińczyków występowanie nadmiernego owłosienia typu męskiego należy do rzadkości. Na podstawie tych przesłanek można dopatrywać się związku hirsutyzmu z rasą i strefą geograficzną, co więcej badania dowodzą, iż mieszki włosowe u pacjentów z IV fototypem skory są bardziej wrażliwe na androgeny niż mieszki włosowe pacjentów ze skórą mającą fototyp I.
Hirsutyzm – mechanizm chorobowy
Za powstawanie hirsutyzmu odpowiadają zbyt wysokie poziomy hormonów męskich lub nadmierna wrażliwość narządów na ich działanie. Hirsutyzm jest bezpośrednim następstwem stymulacji włosów zależnych od androgenów, jednakże występowanie hirsutyzmu nie musi świadczyć o podwyższonym poziomie androgenów lub podobnych hormonów w surowicy. Badania dowodzą, że w większości przypadków podwyższona jest wrażliwość organów docelowych na hormony przy jednoczesnym prawidłowym poziomie hormonów w surowicy krwi.
Hirsutyzm – przyczyny
Hirsutyzm może mieć wiele przyczyn. Występowanie zaburzeń tego typu przed okresem pokwitania sugeruje istnienie zespołu nadnerczowo-płciowego bądź guzów wydzielniczych jajników, rzadziej nadnerczy. U kobiet dojrzałych hirsutyzm najczęściej ma podłoże idiopatyczne, co może się przejawiać dyskretnymi objawami klinicznymi przy jednoczesnym prawidłowym poziomie androgenów. Hirsutyzm może mieć także podłoże endokrynne, najczęściej spotykane przyczyny choroby na tle endokrynologicznym będące przyczyna hirsutyzmu to guzy czynnościowe przysadki, nadnerczy lub jajników. W przypadku choroby pojawiającej się nagle, należy wykluczyć luteoma. Ponadto zaburzenie może być sygnałem występowania zespołu policystycznych jajników u nieregularnie miesiączkujących kobiet. Hirsutyzm może mieć charakter polekowy oraz może występować u kobiet w ciąży. U podłoża występowania nadmiernego owłosienia typu męskiego u kobiet po menopauzie leży brak estrogenów niezbędnych do zrównoważenia poziomu androgenów nadnerczowych i jajnikowych. Przejawia się to nadmiernym owłosieniem na twarzy u starszych kobiet. U kobiet po menopauzie może wystąpić zespół Acharda-Thiersa, charakteryzujący się nadmiernym wydzielaniem androgenów nadnerczowych, co skutkuje współistnieniem hirsutyzmu i cukrzycy.
Hirsutyzm – związek z innymi chorobami
Hirsutyzm może być objawem wielu chorób ogólnoustrojowych, w tym schorzeń przysadki mózgowej przebiegających m.in. z hiperprolaktynemia zaburzeń tarczycy, zespołu policystycznych jajników, guzów jajnika wydzielających estrogeny oraz zaburzeń pracy nadnerczy.
Hirsutyzm idiopatyczny
O hirsutyzmie idiopatycznym mówi się wtedy, gdy nie udaje się ustalić ogólnoustrojowych przyczyn zaburzenia. Hirsutyzm idiopatyczny cechuje się dyskretnymi objawami klinicznymi przy jednoczesnym prawidłowym poziomie androgenów. Najczęściej występuje u dorosłych kobiet.
Hirsutyzm – kryteria diagnostyczne
W diagnostyce zaburzeń związanych z nadmiernym owłosieniem kluczowe znaczenie odgrywa wywiad chorobowy oraz badanie przedmiotowe, mające na celu ustalenie przyczyny zaburzeń. W wywiadzie chorobowym należy uwzględnić przynależność etniczna, wygląd osób spokrewnionych, początek i przebieg objawów nadmiernego porostu włosów, a także zmiany w okresie pokwitania, ciąży czy menopauzy. Należy wziąć pod uwagę leki, które pacjentka przyjmowała w ostatnim czasie, aby potwierdzić lub wykluczyć hirsutyzm polekowy.
Badanie przedmiotowe powinno być wykonane w kierunku poszukiwania innych cech maskulinizacji oraz nadmiaru hormonów. W przypadku umiarkowanego hirsutyzmu i owłosienia w granicach normy dostosowanej do jej rodziny, badania laboratoryjne są zbędne. W innych przypadkach zaleca się badanie poziomu testosteronu i siarczanu dwuhydroepiandrosteronu w surowicy krwi. Ponadto wskazana jest konsultacja ginekologiczna, a w przypadku podejrzenia zespołu policystycznych jajników- badanie USG.