Rak kolczystokomórkowy jest drugim co do częstotliwości występowania nowotworem skóry. Występuje w miejscach narażonych na działanie promieni UV. Rak kolczystokomorkowy skory jest nowotworem o bardziej agresywnym przebiegu z tendencja do naciekania i przerzutowania do węzłów chłonnych oraz cięższym przebiegiem leczenia w porównaniu do raka podstawnokomórkowego.
Rogowacenie słoneczne (keratosis actinica) zaliczamy do stanów przednowotworowych. Klinicznie są to ogniska rumieniowo-zluszczajace, niekiedy pokryte szarożółtą łuską, często wystające ponad powierzchnie skory, rzadziej brodawkowate. Zmiany te spowodowane są nadmierną ekspozycją na promieniowanie słoneczne. Ogniska rogowacenia słonecznego położone są najczęściej w miejscach narażonych na działanie słońca- na twarzy, małżowinach usznych, skórze głowy, wargach i grzbietach rąk. Po długim okresie nieleczenia ognisk rogowacenia słonecznego rozwinie się rak kolczystokomorkowy.
Rak przedinwazyjny – choroba Bowena – ogniska blaszkowate, rumieniowo-zluszcajace, początkowo mogą przypominać ogniska rogowacenia słonecznego, jednak z czasem w części środkowej pojawiają się nadżerki z bliznowatym zanikiem. Rak przedinwazyjny nieznacznie nacieka, moze przerzutowac do węzłów chłonnych.
Inwazyjny rak kolczystokmórkowy skóry – powstaje najczęściej ze stanów przednowotworowych takich jak rogowacenie słoneczne. Rak kolczystokomorkowy może rozwijać się także w obrębie błon śluzowych jamy ustnej i narządów moczowo-płciowych, co często jest związane z obecnością wirusów onkogennych m.in. wirusa brodawczaka ludzkiego -HPV. Ogniska raka kolczystokomorkowego maja charakter dobrze odgraniczonych owrzodzeń o nieregularnych brzegach. Ich powierzchnia jest nierówna i często pokryta strupami. Charakterystycznym miejscem występowania tego typu zmian są kończyny dolne, okolice pogranicza błon śluzowych i skory- warga dolna, okolice pochwy lub odbytu. Na te odmianę raka skory częściej chorują osoby starsze.
Odmiany kliniczne raka kolczystokomorkowego skory:
- wrzodziejaca- głębokie owrzodzenia, wyraźnie odgraniczone od skory otaczającej wałowatym brzegiem;
- brodawkujaca- zmiany chorobowe są bardziej przerosłe, mniej naciekają do wewnątrz tkanek;
- rak brodawkujący (carcinoma verrucosum) – rzadka odmiana raka kolczystokomorkowego skory, charakteryzująca się powolnym tempem wzrostu, nie przerzutujaca. Najczęściej pojawia się w jamie ustnej, okolicy narządów płciowych, na kończynach dolnych i podeszwach stóp. Istotną rolę w jego rozwoju odgrywa zakażenie HPV, palenie lub żucie tytoniu oraz urazy mechaniczne.